Eski Roma’ dan Kanada’ daki küçük bir kasabaya yaz saati uygulaması, kolaylaştırıcı ve son derece uzun bir tarihe sahiptir. 

Bu durumu sevmek ya da sevmemek bir yana, yaz saati uygulaması dünyadaki birçok ülke tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Uygulanması nispeten yeni bir şey olsa da temeli çok eskiye dayanır.

Eski Romalılardan Benjamin Franklin’e  yaz saati uygulaması, yüzyıllar boyunca farklı farklı formlarda kullanılmıştır. 

Yaz saati uygulamasını ilk kim önerdi?

Yaz saati uygulaması olarak adlandırılan bu uygulamanın fikrini ilk ortaya atan kişi William Willet adında İngiliz bir esnaftı. Tahminlere göre bu fikir 1905 yılında, Londra’ da, sabahın erken saatlerinde at binerken aklına gelmişti William Willet’ in. Sonrasındaki gelişmeler de bunu doğruluyor. Daha sonra İngiliz halkının nisan ve ekim ayları arasında 80 dakika daha fazla gün ışığından yararlanabileceğini düşünmüş ve 2 yıl sonra da bu tezini yayımlamış.

Onun fikri, nisan ayının her pazar günü saati 20 dakika ilerletmekti. Daha sonra her yılın eylül ayında bu durumu tersine çevirmek.

Tezinde şöyle yazıyordu: “İnsanlar uzun, hafif akşamları takdir ediyor. Herkes, sonbahar yaklaşırken kıtlık çekiyor; ilkbahar ve yaz ayları boyunca sabahın erken saatlerinde açık ve parlak ışığın çok nadir görüldüğünden sitem ediyordu.”

William Willet, kişisel servetinin çoğunu bu fikrini insanlara duyurmak için harcadı. “Yaz Saati Uygulaması” fikrini şiddetle savundu ve İngiliz hükümetine lobi yapmaya başladı. 

Yakın zaman sonra, 1909 yılında dikkat çekmeyi başardı. Robert Pearce, o yıl Birleşik Krallık’ ta üyeleri (en çok) beşer yıllık dönemler için seçimle işbaşına gelen milletvekillerinden oluşan bir alt meclis olan Avam Kamarası’ na bir tasarı sundu. 

Bu tasarı başarısız oldu ve tasarıyı yeniden tanıtmak için yapılan girişimler Parlamento üyeleri tarafından alay ile karşılanıp girişimlere muhalefet olundu.  Bu fikre karşı çıkan kesimin çoğunluğu tarımdan çıkarı olan kişilerdi.

Willet, 1915′ te 58 yaşındayken öldü ve fikrinin 1916′ da, bir yıl sonra Birleşik Krallık’ ta kullanıldığını asla göremedi.

Yaz saati uygulamasını Benjamin Franklin mi icat etti?

Benjamin Franklin’ in bu fikri öneren ilk insanlardan biri olabileceğine inanılıyor. 1784 yılında “Işık Maliyetini Düşürmek İçin Ekonomik Bir Proje” yazısında, böyle bir girişimin potansiyel faydalarından bahsediliyor.

O zamanlar 78 yaşında olan Benjamin, Fransa Paris’ te yaşayan bir Amerikan elçisiydi. Görünen o ki uykudan erken kalkmak konusunda çok hevesli değildi.

Hikaye, Benjamin’ in bir yaz sabahı saat 6’ da huysuz bir şekilde uyanmasıyla başlıyor. Bu olaydan sonra o meşhur makalesini yazmaya karar verdi. Franklin biraz düşündükten sonra uyku düzenlerini değiştirmeleri durumunda Paris halkının mum yakma tasarruflarıyla yılda 200 milyon dolar tasarruf sağlayabileceğini (bugünün standartlarına göre) hesapladı. 

Yazdığı makale kısmen hicivli olsa da, o zamandan beri yaz saati uygulamasını icat eden kişinin Benjamin Franklin olduğuna dair kanıt olarak kullanılmıştır. Aslında sadece farklı uyku zamanları önermiş, gün içindeki saatleri ileri ya da geri çekmeyi değil.

Yaz saati uygulamasını kim, neden başlattı?

William Willet’ in “Yaz Saati” hayali nihayet 1916′ da gerçekleşmiş olsa da, uygulamayı tanıtan ilk ülke İngiltere değil. Aslında bu uygulamayı ilk kullanmaya başlayan ülke 1. Dünya Savaşı’nda Britanya’ nın ölümcül düşmanı olan Almanya idi. 

Benjamin Franklin’ den ilham alan Almanlar’ ın çıkarımları ekonomikti. Almanya, 1916′ da savaş eforuna yardımcı olarak elektrik tasarrufu sağlamak amacıyla yaz saati uygulamasını getirdi.

Alman İmparatorluğu ve müttefiki Avusturya, 30 Nisan 1916′ da yaz saati uygulamasını tanıttı. Sadece birkaç hafta sonra, İngiltere Parlamentosu da sonunda yaz saati uygulamasını başlattı. Fransa ve diğer birçok ülke de yaz saati uygulamasına geçti. 

Ancak bu ülkelerin çoğu için uygulama yalnızca geçiciydi. Birçok ülke, Birinci Dünya Savaşı’ ndan sonra standart zamana geri döndü ve bir sonraki Dünya Savaşı’ na kadar yaz saati uygulaması Avrupa ülkelerinin çoğunda kullanılmadı. 

Yaz saati uygulaması ne zaman başladı?

Bu uygulamanın tam olarak ne zaman başladığı kesin değildir. Tahminlere göre yaz saati uygulamasının 100 yılı aşkın bir geçmişi vardır ve bu uygulama çok modern bir fikirdir. 

Eski uygarlıkların da bu uygulamayı kullandığı tahmin ediliyor. Örneğin, Roma İmparatorluğu’ nun su saatlerini yıl boyunca farklı ölçeklerde ayarlaması bir tesadüf olamaz. Bu örnek yaz saati uygulamasının farklı bir versiyonunun kullanıldığını gösteriyor.

Her yıl yaklaşık 1 milyar insan yaz saati uygulamasından yararlanıyor. Bu uygulamanın ne zaman başladığı kesin olarak bilinmese de kesin olan şey, 1 milyar insanın bu uygulama sayesinde gün ışığından daha fazla yararlanıyor olmasıdır.

Kapak Görseli Kaynak: Spring forward – Fall back

Kaynak: Interesting Engineering